diod
Elektron böleklerinde, düzediş funksiýasy üçin diňe tokyň bir tarapa akmagyna mümkinçilik berýän iki elektrodly enjam ulanylýar. Waraktor diodlary elektron sazlanylýan kondensatorlar hökmünde ulanylýar. Diodlaryň köpüsine eýe bolan häzirki ugur, adatça “düzediş” funksiýasy diýilýär. Diodyň iň köp ýaýran funksiýasy, tokyň diňe bir tarapa geçmegine rugsat bermekdir (öňe tarap ikitaraplaýyn diýilýär) we tersine blokirlemek (ters taraplaýyn diýilýär). Şonuň üçin diodlary barlag klapanlarynyň elektron görnüşi diýip hasaplamak bolar.
Irki wakuum elektron diodlary; Toky bir taraplaýyn alyp bilýän elektron enjam. Ondarymgeçiriji diodyň içinde iki sany gurşun terminaly bolan PN birikmesi bar we bu elektron enjam ulanylýan naprýa .eniýeniň ugruna görä bir taraplaýyn tok geçirijiligine eýe. Umuman aýdanyňda, kristal diod p görnüşli we n görnüşli ýarymgeçirijileri sinterlemek arkaly emele gelen pn birleşýän interfeýsdir. Kosmos zarýad gatlaklary interfeýsiniň iki gapdalynda emele gelýär we öz-özünden gurlan elektrik meýdanyny emele getirýär. Ulanylýan naprýa .eniýe nola deň bolanda, pn çatrygynyň iki gapdalyndaky zarýad göterijileriň konsentrasiýa tapawudynyň we öz-özünden gurlan elektrik meýdanynyň netijesinde ýüze çykýan tok akymynyň deňligi we elektrik deňagramlylygy ýagdaýynda deňdir we bu hem elektrik deňagramlylygy ýagdaýynda; adaty şertlerde diodlaryň häsiýetnamasy.
Irki diodlara “pişik pyşyrdy kristallary” we wakuum turbalary (Angliýada “termiki ionlaşdyrma klapanlary” diýilýär) degişlidir. Häzirki wagtda iň köp ýaýran diodlar esasan kremniý ýa-da germaniý ýaly ýarymgeçiriji materiallary ulanýarlar.

häsiýetli
Oňynlyk
Öňe çykýan naprýa .eniýe ulanylanda, öňe çykýan häsiýetiň başynda öňe naprýa .eniýe gaty az we PN çatrygyndaky elektrik meýdanynyň blokirleme täsirini ýeňip geçmek üçin ýeterlik däl. Öňe gidýän tok nola deňdir we bu bölüme öli zona diýilýär. Diod geçirijisini edip bilmeýän öňe naprýa .eniýe ölü zona naprýa .eniýesi diýilýär. Öňe çykýan naprýa .eniýe ölen zona naprýa .eniýesinden uly bolanda, PN çatrygyndaky elektrik meýdany ýeňilýär, diod öňe ugrukdyrylýar we tok naprýa .eniýeniň ýokarlanmagy bilen çalt ýokarlanýar. Häzirki ulanylyşyň diapazonynyň çäginde diodyň terminal naprýa .eniýesi geçiriji wagtynda hemişe diýen ýaly galýar we bu naprýa .eniýe diodyň öňe çykýan naprýa .eniýesi diýilýär. Diodyň öňündäki naprýa .eniýe belli bir bahadan ýokary bolsa, içerki elektrik meýdany çalt gowşaýar, häsiýetli tok çalt ýokarlanýar we diod öňe tarap hereket edýär. Silikon turbalary üçin takmynan 0,5V, germaniý turbalary üçin bolsa 0,1V töweregi naprýatageeniýe naprýa .eniýesi diýilýär. Silikon diodlaryň öňe geçiriji naprýa dropeniýesiniň peselmegi takmynan 0,6-0,8V, germaniý diodlarynyň öňe geçiriji naprýa dropeniýesi bolsa 0,2-0.3V töweregi.
Ters polýarlyk
Ulanylýan ters naprýa .eniýe belli bir aralykdan geçmese, dioddan geçýän tok azlyk göterijileriň süýşmegi bilen emele gelen ters tokdyr. Kiçijik ters tok sebäpli diod kesilen ýagdaýda. Bu ters tok ters doýma toguny ýa-da syzýan tok diýlip hem atlandyrylýar we diodyň ters doýma tok temperatura täsir edýär. Adaty kremniniň tranzistorynyň ters tok, nemes tranzistoryndan has kiçi. Pes kuwwatly kremniy tranzistoryň ters doýma tok nA tertibinde, pes güýçli germaniý tranzistory bolsa μ A. tertibinde. Temperatura ýokarlananda ýarymgeçiriji ýylylyk, sany bilen tolgunýar azlyk göterijiler köpelýär we ters doýma tok hem şoňa görä ýokarlanýar.

bölünmek
Ulanylan ters naprýa .eniýe belli bir bahadan ýokary bolsa, ters tok birden ýokarlanar, bu elektrik togunyň kesilmegi diýilýär. Elektrik togunyň kesilmegine sebäp bolýan kritiki naprýa .eniýe diodyň tersine bölüniş naprýa .eniýesi diýilýär. Elektrik togy kesilende, diod bir taraplaýyn geçirijiligini ýitirýär. Elektrik togunyň kesilmegi sebäpli diod gyzmasa, bir taraplaýyn geçirijiligi hemişelik ýok bolup bilmez. Ulanylýan naprýa .eniýäni aýyrandan soňam öndürijiligi dikeldilip bilner, ýogsam diod zaýalanar. Şonuň üçin diodda ulanylýan aşa ters naprýa .eniýe ulanylanda öňüni almaly.
Diod, elektron diodlara we kristal diodlara bölünip bilýän bir taraplaýyn geçirijilikli iki terminal enjamdyr. Elektron diodlar, filamentiň ýylylyk ýitmegi sebäpli kristal diodlardan has pes netijelilige eýe, şonuň üçin seýrek duş gelýär. Kristal diodlar has ýygy we köplenç ulanylýar. Diodlaryň bir taraplaýyn geçirijiligi ähli elektron zynjyrlarda diýen ýaly ulanylýar we ýarymgeçiriji diodlar köp zynjyrlarda möhüm rol oýnaýar. Iň irki ýarymgeçiriji enjamlaryň biri we amaly programmalaryň giň topary bar.
Silikon diodyň öňe gidiş naprýa dropeniýesi (ýagty däl görnüş) 0,7V, nemes diodynyň öňe çykýan naprýa dropeniýesi 0,3V. Lightagtylyk çykýan diodyň öňe çykýan naprýa dropeniýesi dürli ýagty reňkler bilen üýtgeýär. Esasan üç reňk bar we aýratyn naprýa dropeniýe düşmeginiň salgylanma bahalary aşakdakylardyr: gyzyl yşyk çykaryjy diodlaryň naprýa dropeniýesiniň düşmegi 2,0-2.2V, sary ýagtylyk çykýan diodlaryň naprýa dropeniýesiniň peselmegi 1,8-2.0V, naprýa .eniýe ýaşyl yşyk ýaýradýan diodlaryň damjasy 3.0-3.2V. Adaty ýagtylyk çykarylanda kesgitlenen tok 20mA töweregi.
Diodyň naprýa .eniýesi we toky çyzykly däl, şonuň üçin dürli diodlary paralel birleşdireniňde degişli rezistorlar birikdirilmelidir.

häsiýetli egrilik
PN çatryklary ýaly, diodlar bir taraplaýyn geçirijilige eýe. Silikon diodyň adaty wolt ampere häsiýetli egrisi. Öňe naprýa; eniýe diod ulanylanda, naprýa valueeniýe bahasy pes bolanda tok gaty az bolýar; Naprýatageeniýe 0,6V-den geçende, tok çalt artyp başlaýar, adatça diodyň açyk naprýa; eniýesi diýilýär; Naprýatageeniýe takmynan 0.7V ýetende, diod doly geçiriji ýagdaýda bolýar, adatça UD nyşany bilen görkezilen diodyň geçiriji naprýa .eniýesi diýilýär.
Germaniý diodlary üçin açyk naprýa .eniýe 0,2V, geçiriji naprýa Ueniýe UD takmynan 0,3V. Dioda ters naprýa .eniýe ulanylanda, naprýa valueeniýe gymmaty pes bolanda tok gaty az bolýar we häzirki bahasy ters doýma tok IS bolýar. Ters naprýa .eniýe belli bir bahadan ýokary bolsa, tok kesilmegi diýlip atlandyrylýan tok birden ýokarlanyp başlaýar. Bu naprýa .eniýe diodyň ters bölek naprýa .eniýesi diýilýär we UBR nyşany bilen aňladylýar. Dürli görnüşli diodlaryň bölüniş naprýa .eniýesi UBR bahalary onlarça woltdan birnäçe müň wolta çenli üýtgeýär.

Tersine bölünişik
Zeneriň bölünişi
Tersine bölüniş mehanizmiň esasynda iki görnüşe bölünip bilner: Zeneriň döwülmegi we Güýç döwülmegi. Opokary doping konsentrasiýasy bolan ýagdaýynda, barýer sebitiniň kiçi ini we uly ters naprýa .eniýe sebäpli, barýer sebitindäki kowalent baglanyşyk gurluşy ýok edilýär, walent elektronlarynyň kowalent baglanyşyklardan çykmagyna we elektron deşik jübütleriniň döremegine sebäp bolýar, toguň düýpli ýokarlanmagyna getirýär. Bu bölünişige “Zener breakdown” diýilýär. Doping konsentrasiýasy pes bolsa we barýer sebitiniň ini giň bolsa, Zeneriň bozulmagyna sebäp bolmak aňsat däl.

Güýç döwülmegi
Bölünmegiň başga bir görnüşi - göçüň ýykylmagy. Ters naprýa .eniýe uly gymmata ýetende, ulanylýan elektrik meýdany elektronyň sürüş tizligini çaltlaşdyrýar, kowalent baglanyşykdaky walent elektronlary bilen çaknyşmagyna sebäp bolýar, kowalent baglanyşykdan çykarýar we täze elektron deşik jübütlerini döredýär. Täze döredilen elektronlaryň deşikleri elektrik meýdany bilen çaltlaşdyrylýar we beýleki walent elektronlary bilen çaknyşýar, zarýad göterijileriň köpelmegi we tokyň ep-esli ýokarlanmagy ýaly gar süýşmegine sebäp bolýar. Döwülmegiň bu görnüşine göçüň döwülmegi diýilýär. Bölünişiň görnüşine garamazdan, tok çäkli bolmasa, PN çatrygyna hemişelik zeper ýetirip biler.