Ilkinji howa menziliniň uçuş-gonuş zolagyny yşyklandyryş ulgamy 1930-njy ýylda Kliwlend şäher howa menzilinde (häzirki Kliwlend Hopkins halkara howa menzili diýlip atlandyrylýar) ulanylyp başlandy. Häzirki wagtda howa menzilleriniň yşyklandyryş ulgamy has çylşyrymlaşýar. Häzirki wagtda howa menzilleriniň yşyklandyryş ulgamy esasan çemeleşme yşyklandyryş ulgamyna, gonuş yşyklandyryş ulgamyna we taksi yşyklandyryş ulgamyna bölünýär. Bu yşyklandyryş ulgamlary bilelikde howa menzilleriniň reňkli yşyklandyryş dünýäsini emele getirýär. Geliň, bu jadyly zatlary öwreneliňyşyklandyryş ulgamlarybilelikde.

Çyra yşyklandyryş ulgamyna

Çemeleşme yşyklandyryş ulgamy (ALS) kömekçi nawigasiýa yşyklandyryşynyň bir görnüşidir, uçar gijelerine ýa-da pes görünýän ýerinde uçuş-gonuş zolagynyň ýerleşişi we ugry barada ajaýyp wizual salgylanma berýär. Çemeleşme yşyklandyryş ulgamy uçuş-gonuş zolagynyň golaýynda oturdyldy we gorizontal çyralaryň hatarydyr,yşyk çyralary(ýa-da ikisiniň utgaşmasy) uçuş-gonuş zolagyndan daşa uzalýar. Çekiş çyralary, adatça, uçuş-gonuş zolaklarynda gurallara çemeleşmek proseduralary bilen ulanylýar, uçarmanlara uçuş-gonuş zolagyny daşky görnüşi tapawutlandyrmaga we uçar öňünden kesgitlenen nokada ýakynlaşanda uçuş-gonuş zolagyny deňleşdirmäge kömek edýär.

Merkez çyrasyna ýakynlaşyň

Öňki suratdan başlaň. Bu surat çemeleşme yşyklandyryş ulgamynyň topar çyralaryny görkezýär. Ilki bilen çemeleşiş merkeziniň yşyklaryna seredýäris. Uçuş-gonuş zolagynyň daşynda merkezi hataryň uzaldyş çyzygyndan 900 metr aralykda 5 hatar üýtgeýän ak ýagty çyralar gurlar we uçuş-gonuş zolagynyň girelgesine çenli uzalyp gidýär. Simpleönekeý uçuş-gonuş zolagy bolsa, çyralaryň uzynlyk aralygy 60 metr bolup, uçuş-gonuş zolagynyň merkezi uzalmagyna azyndan 420 metr uzalmalydyr. Suratdaky ýagtylygyň açyk mämişi bolandygyny aýtmagyňyz mümkin. Dogrusy, mämişi diýip pikir etdim, ýöne aslynda üýtgeýän ak. Suratyň näme üçin mämişi görünýändigi barada bolsa, suratçydan soramaly

Çemeleşme merkeziniň merkezindäki bäş çyranyň biri, merkezi çyzygyň uzaldyş çyzygyndan takmynan 900 metrden 300 metre çenli merkezi çyzygyň uzaldyş çyzygynda ýerleşýär. Olar sekuntda iki gezek ýalpyldaýan yzygiderli yşyk çyzyklaryny emele getirýärler. Uçardan aşak seredip, yşyklar toplumy uzakdan uçup, uçuş-gonuş zolagynyň ujuna tarap yşarat etdi. Ak sütükli top ýaly uçuş-gonuş zolagyna çalt ylgaýandygy sebäpli, oňa “towşan” lakamy berilýär.

Gorizontal çyralara ýakynlaşyň

Uçuş zolagynyň bosagasyndan 150 metr aralykda bitewi bitewi ak gorizontal çyralara çemeleşme gorizontal çyralar diýilýär. Çemeleşme gorizontal çyralar uçuş-gonuş zolagynyň merkezi hataryna perpendikulýar we her tarapyň içki tarapy uçuş-gonuş zolagynyň uzaldylan merkezi çyzygyndan 4,5 metr uzaklykda. Çyzgydaky iki hatar ak çyralar, merkezi yşyk çyralaryna keseligine we ýakynlaşma merkezi çyralaryndan has uzyn (eger mämişi diýip pikir edýän bolsaňyz, edip bilemok) iki sany gorizontal çyralar. Bu yşyklar uçuş-gonuş zolagynyň arasyndaky aralygy görkezip biler we pilotyň uçaryň ganatlarynyň keseligine ýa-da ýokdugyny düzedip biler.